درمان ریشه برای ترمیم و حفظ دندانی که به‌شدت پوسیده یا عفونی شده است به کار می‌رود و درمان زمانی انجام می‌شود که پالپ متشکل از اعصاب و عروق خونی دندان عفونی شده یا آسیب ببیند، در طی فرایند درمان ریشه، عصب و پالپ دندان برداشته شده و داخل دندان تمیز و پر می‌شود.
این تصور بین مردم وجود دارد که عصب کشی دندان روش درمانی دردناکی است، اما اکثر افرادی که عصب کشی دندان را انجام داده‌اند اذعان می‌کنند که تجربه ی درد دندان پیش از عصب کشی، به‌مراتب بیشتر از روش درمانی آن است. علاوه بر این پیش از انجام عصب‌کشی، دهان شما به طور کامل بی‌حس می‌شود.
پالپ دندان چیست؟
دندان از دو بخش اصلی شکل‌گرفته است، یکی تاج دندان که همان بخش سفیدرنگ است و دیگری ریشه دندان، یک فضای توخالی است که جایگاه عصب، عروق خونی و سلول‌های پالپ نرم است.
عصب دندان در ریشه‌ی دندان قرار دارد، پس از بیرون آمدن دندان از لثه عصب دندان برای سلامت و عملکرد دندان اهمیت حیاتی ندارد تنها عملکرد آن حسی است که حس گرما و سرما را منتقل می‌کند. وجود یا عدم وجود عصب تأثیری بر عملکرد روزانه دندان نخواهد داشت. بااین‌حال بعد از عصب کشی یا درمان ریشه، دندان عمر کوتاه‌تری دارد و شکنندگی بیشتری پیدا می‌کند.
چرا پالپ باید برداشته شود؟
زمانی که بافت عصبی یا پالپ دندان آسیب می‌بیند، باعث نفوذ باکتری‌ها در اتاقک پالپ شده و شروع به تکثیر می‌کنند.
هنگامی که پالپ آسیب می‌بیند، تجزیه می‌شود و باکتری‌ها در اتاقک پالپ شروع به تکثیر می‌کنند. باکتری‌ها و سایر بقایای پالپ در حال مرگ می‌توانند باعث عفونت یا آبسه دندان شوند. باکتری‌ها و بقایای بافت پالپ در حال تخریب می‌تواند موجب ایجاد عفونت و آبسه دندان شود. آبسه توده‌ای چرکی است که در انتهای ریشه‌ی دندان تشکیل می‌شود.
علاوه بر آبسه، عفونت در ریشه دندان می‌تواند باعث ایجاد موارد زیر شود:
- ورمی که ممکن است به سایر نواحی صورت، گردن یا سر گسترش پیدا کند.
- تحلیل استخوان در اطراف نوک ریشه.
- گسترش عفونت از ریشه ممکن است در کناره‌های دندان سوراخ ایجاد شود و لثه‌ها و حتی گونه‌ها و پوست را درگیر کند به همین دلیل به عصب کشی یا درمان کانال ریشه نیاز است.
علائم نیاز به درمان ریشه یا عصب کشی دندان چیست؟
اگر این علائم را داشتید به این معنی است که به عصب کشی نیاز دارید:
- درد دندان شدید در اثر جویدن یا فشار واردشدن به دندان
- حساسیت طولانی‌مدت (درد) نسبت به دمای گرم یا سرد (بعد از رسیدن گرما یا سرما به دندان)
- تغییر رنگ (تیره شدن) اطراف دهان
- تورم و حساس شدن لثه‌های اطراف
- ظاهر شدن جوش روی لثه‌ها (مداوم یا تکرارشونده)
البته گاهی اوقات هیچ‌کدام از این علائم دیده نمی‌شود!
عصب کشی چگونه انجام می‌شود؟
درمان عصب‌کشی توسط یک دندانپزشک یا اندودنتیست انجام می‌شود، اندودنتیست دندانپزشکی است که در زمینه ی علل، تشخیص، پیشگیری و درمان بیماری‌ها و آسیب‌های پالپ دندان تخصص دارد.
اولین قدم در این روش، عکس برداری برای مشاهده شکل کانال‌های ریشه و تعیین اینکه آیا علائم عفونت در استخوان اطراف وجود دارد یا خیر.
سپس دندانپزشک شما از بی حسی موضعی برای بی حس‌کردن ناحیه استفاده می‌کند. در واقع، ممکن است حتی بی حسی ضروری نباشد، زیرا عصب دندان مرده است، اما بیشتر دندان پزشکان برای راحتی بیشتر بیمار از داروی بی‌حس‌کننده استفاده می‌کنند.
در مرحله بعد، برای خشک نگه داشتن ناحیه ی دندان، دندانپزشک یک محافظ پلاستیکی دور دندان قرار می‌دهد و سپس سوراخی در دندان برای دسترسی به لایه‌ی زیرین ایجاد می‌شود و پالپ همراه با باکتری و دیگر بافت‌های زائد از دندان خارج می‌شود.
وقتی دندان کاملاً تمیز شد باید پر شود. اگر عصب کشی تراپی در یک روز به اتمام نرسد، یک پانسمان موقتی روی قسمت بیرونی سوراخ ایجاد شده در دندان گذاشته می‌شود تا از ورود آلودگی به دندان تا نوبت بعدی مراجعه جلوگیری کند. در مراجعه‌ی بعدی برای پر کردن دندان، خمیری پرکننده و ماده‌ای پلاستیکی به نام گوتا پرکا درون کانال‌های ریشه دندان قرار می‌گیرد. برای پر کردن سوراخ بیرونی دندان هم از مواد ترمیم‌کننده استفاده می‌شود.
بعد از درمان ریشه چه انتظاری باید داشت؟
این درمان باید درد دندان شما را تسکین دهد، ولی تا زمانی که عصب‌کشی به طور کامل تمام نشده است، یعنی دندان کاملاً پر نشده یا تاج دندان در صورت لزوم روکش نشده بهتر است با دندان تحت درمان چیزی نجوید؛ چون این کار به جلوگیری از آلودگی مجدد فضای داخلی دندان کمک می‌کند.
در اولین روزهای پس از عصب کشی دندان شما ممکن است به خاطر تورم طبیعی بافت داخلی حساس باشد، خصوصاً اگر پیش از عصب کشی درد یا عفونت داشته‌اید. این حساسیت و ناراحتی معمولاً با داروها و مسکن‌هایی مثل ایبوپروفن به‌راحتی کنترل می‌شود.
عوارض جانبی عصب‌کشی
از علت‌های شایع بروز عفونت می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- کانال‌های ریشه بیشتر از تعداد معمول در یک دندان بوده است (یکی از آن‌ها تمیز نشده باقی مانده است).
- ترمیم ناقص یا ناکافی که موجب شده باکتری بتواند از لایه‌ترمیم شده به بافت داخلی دندان نفوذ و آن را آلوده کند.
- تخریب ماده‌ی پرکننده به‌مرور زمان که موجب می‌شود باکتری به ناحیه‌ی داخلی دندان وارد شود و آن را آلوده کند.
گاهی اوقات درمان دوباره، می‌تواند موفقیت‌آمیز باشد. در دیگر موارد ممکن است برای حفظ دندان نیاز به جراحی اندودنتیک باشد. اپیکوکتومی یا رزکسیون ریشه دو نوع جراحی معمول اندودنتیک است. در این روش‌ها بافت لثه باز می‌شود و ناحیه آلوده و گاه پایه ریشه‌ی دندان برداشته می‌شود و از مواد پرکننده برای بستن کانال دندان استفاده می‌شود.
هزینه‌ی عصب کشی
بسته به شدت مشکل و اینکه کدام دندان آسیب دیده است، هزینه آن متفاوت است.
روش‌های جایگزین عصب کشی
تنها روش جایگزین برای عصب کشی کشیدن دندان است. در این صورت دندان با یک بریج، ایمپلنت یا دندان مصنوعی جایگزین می‌شود تا بتوانید عمل جویدن را انجام دهید و همین‌طور از تغییر فرم دندان‌های اطراف هم جلوگیری می‌شود. این روش‌های جایگزین نه‌تنها هزینه‌ی بیشتری دارند؛ بلکه نیازمند زمان طولانی‌تر برای درمان و همین‌طور هماهنگ کردن با دندان‌های کناری و بافت پیونددهنده هستند.
قابل یادآوری است که با پیشرفت تکنولوژی و روش‌های کنترل درد، عصب‌کشی دیگر به اندازه قبل برای بیماران نگران‌کننده نیست.
کلام آخر:
درمان عصب کشی یک شیوه‌ی موفق است و میزان موفقیت آن ۹۵ درصد است. اغلب دندان‌هایی که عصب‌کشی روی آن‌ها انجام شده تا آخر عمر دوام دارند.